خاطرات

آیت الله حاج شیخ عبدالنبی نوری  اهل روستای سراسب ازتوابع بخش بلده نور بود که تحصیلات اولیه خود را درروستای محل تولد و روستای یالرود بلده زیر نظراستادانی مانند علامه محمد تقی نوری گذرانید و بعدها به آمل و بابل روانه شد.

سپس برای کسب معلومات بیشتر به تهران رفت و با ظرفیت فکری و علمی ویژه ای که داشت در محضر اساتید فلسفه و حکمت زانوی ادب زد. او ضمن آشنایی با مفاهیم فلسفه صدرایی، به تهذیب نفس و سیر و سلوک نیز پرداخت

و روح و جانش را به زیور اخلاق و ملکات نفسانی آراست. از آن پس، شیخ عبدالنبی برای تکمیل سطوح عالی فقه و اصول و درک محضر نخبگان علم و عمل، به عتبات عالیات رفت و با شرکت در درس میرزا حبیب اللّه رشتی در نجف و میرزا محمد حسن شیرازی در سامرا، در بسیاری از علوم اسلامی صاحب نظر و به درجه اجتهاد نائل گردید.

 اساتید وی بزرگانی چون سعیدالعلماء مازندرانی، میرزا محمد تنکابنی، میرزا حبیب اللّه رشتی، میرزا محمد حسن شیرازی، میرزا حسین نوری و... .بوده است.

و شاگردان فرزانه ای چون میرزا محمد طاهر تنکابنی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، شیخ محمد تقی آملی، میرزا ابوالحسن شعرانی، سید ابوالحسن قزوینی و... .تربیت نمودند.

آثار وی حاشیه بر مطول، حاشیه بر اسفار اربعه ملاصدرا، شرح قواعد الاحکام، حاشیه بر رسائل شیخ انصاری، رساله ای در کُر و...می باشد.

بنا به دعوت مردم از نجف اشرف به تهران آمده و در چهارراه سرچشمه ساکن شدند و به امر تبلیغ و ارشاد مردم و تدریس و تربیت طلاب پرداخت. پس از رحلت میرزای شیرازی و شهادت شیخ فضل اللّه نوری، عالی ترین مقام علمی و اجتهادی تهران به ایشان اختصاص یافت. منزل و مسجدش به محل قضاوت و رفع دعاوی مردم و تدریس و تربیت طلاب و تشنگان معارف اهل بیت علیهم السلام تبدیل شده بود و علما و فضلای بزرگی از محضرش مستفیض و بهره مند شدند که بعضا خود، منشأ خدمات بزرگی در أقصی نقاط گشتند.

مبارزات:

حاج شیخ عبدالنبی نوری، از علمای مبارز و طرف دار نهضت مشروطه مشروعه بود. او همچون دوست و یار دیرینش، شیخ فضل اللّه نوری تلاش می کرد تا از تصویب قوانین غیر اسلامی جلوگیری کند. در این ارتباط، سیل تهمت و بدگویی علیه او به راه افتاد و تبلیغات منفی مخالفان، چنان شدت گرفت که عده ای جاهل و غافل، درب مسجدی را که محل وعظ و ارشاد این عالم وارسته بود، بستند و در حالی که خود و خانواده اش در منزل به سرمی بردند، محل سکونتش را سنگ باران نمودند اما او هم چنان صبورانه مقاومت کرد و سیل اتهام و دشنام ها را به جان خرید تا زمانی که پرده ها کنار رفت و حقایق روشن شد. از دیگر اقدامات این فقیه فرزانه، مبارزه با گروهی از یهودی های انتهای محله سرچشمه تهران بود که با تبلیغات فریبنده به انحراف جوانان مسلمان و رواج فساد و بی بندباری مبادرت می ورزیدند، که با درایت و دخالت ایشان، این توطئه خنثی شد و آن گروه پذیرفتند که دست از تبلیغات علیه اسلام بردارند و از رواج فساد و شراب خواری اجتناب کنند.

حمایت از شهید مدرس:

از دیگر اقدامات سیاسی این فقیه برجسته، حمایت از شهید مدرس بود. ایشان به طرفداری از مدرس، مردم خشمگین تهران را که هم چون رودخانه ای خروشان به حرکت آمده بودند، به سوی مجلس هدایت کرد و در حالی که خودش در میان انبوه جمعیت، چون ستاره ای می درخشید، به مقابله با مأموران و طرف داران مزدور رضاخان برخاستند و ضمن متواری کردن طرفداران رضاخان، مدرس را بر سردست گرفتند و با فریاد زنده باد اسلام، زنده باد مدرس، وی را پیروزمندانه به خانه آوردند.

ویژگی های اخلاقی:

حاج شیخ عبدالنبی نوری، با همه نفوذ و قدرت علمی و معنوی که در میان مردم داشت، بسیار متواضع و فروتن بود. ایشان با اصرار زیاد مردم، رساله عملیه نوشت و توضیح المسائلش، در ردیف توضیح المسائل آیةاللّه العظمی سیدابوالحسن اصفهانی قرار گرفت؛ اما پس از مدتی، رساله اش را جمع آوری کرد. وقتی پرسیدند چرا چنین کردید؟ جواب داد: در مکاشفه ای بنا بود با امام زمان علیه السلام ملاقات کنم، اما به جای آن حضرت، با نایب او مکاشفه نمودم که کسی جز آیة الله سیدابوالحسن اصفهانی نبود، در آن حال، در شش مسئله شرعی مشکل داشتم که جواب داد و متوجه بودم که آنچه می گوید حقیقت داشته است. پس فهمیدم او اعلم است و نباید رساله من در ردیف اثرش قرار گیرد، از این جهت اجازه ندادم توزیع شود.

ارتحال:

آیةاللّه شیخ عبدالنبی نوری سرانجام بعد از عمری خدمت به اسلام، در بیستم محرم 1343 قمری دارفانی را وداع گفت و به ملکوت اعلی پیوست. مردم متدین و قدرشناس تهران، پیکر پاک آن عالم ربانی را با تجلیل و تشییع با شکوهی به سوی شهرری حمل کردند و در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام به خاک سپردند.

روحش شاد و درجاتش متعالی باد

 شیخ عبدالنبی نوری تا زمان وفات دراین مسجد امام جماعتی آن را عهده دار بودند وبعد از ایشان فرزند شان شیخ بهاءالدین (داماد آیت الله بهبهانی) در این مسجد اقامه نمازمی کردند.

 بعد از وفات فرزندشان (شیخ بهاء الدین) روحانیان ذیل برای اقامه نماز در مسجد شیخ عبدالنبی نوری حضور داشتند؛ آیت الله رئوفی ، آیت الله حاج آقا کریمی ، حجت الاسلام محمد هادی حسن زاده ، حجت الاسلام مرتضی امینی ، آیت الله هاشمی ، حجت الاسلام کریمی.

مسجد:

تهران خیابان شهید آیت الله سید مصطفی خمینی، بعد از چهارراه سرچشمه ، حد فاصل بن بست شهید علیزاده کمیلی و کوچه شهید ناصر فیروز کوهی ، پلاک 617

شیخ عبدالنبی نوری در سال ۱۳۰۳ هجری قمری به کمک خیرین احداث ” مسجد” را شروع و در سال ۱۳۰۶ هجری قمری بنای مسجد  به پایان رسید.

لازم به ذکر است در گذشته شهید حجت  الاسلام شیخ احمد کافی خطیب شهیر مشهدی و سخنران بی نظیرحجت الاسلام محمدتقی فلسفی در این مسجد موعظه می کردند.                     

نکته اول:مشخصات و معماری مسجد:

مسجد در زمینی به مساحت حدود ۶۰۰ مترمربع بنا شد که ۴۰۰ مترمربع آن شبستان و ۲۰۰ متر آن به مربوط به صحن آن است، دارای پلان مربع و بدون ایوان بوده که بر روی محور قبله چرخیده است. مسجد با آجر سرخ رنگ نما کاری شده است و آجر کاری های سر در واحدهای تجاری  بسیار زیبا و دیدنی است. 

پلان و نقشه مسجد شیخ عبدالنبی نوری

مسجد دارای سه ورودی است ، ورودی اول دربی چوبی است ، از کوچه شمالی (کمیلی) به شبستان زنانه ، ورودی اصلی چهار پله پایین تر از سطح پیاده رو در خیابان  آیت الله شهید سید مصطفی خمینی قرار دارد که وارد حیاط مسجد می شود. سردر ورودی با آیات ۳۵ سوره نور با خط ثلث سفید رنگ روی زمینه لاجوردی (به عرض ۴۰ سانتی متر) مزین شده و بالای در فلزی که با طرح دربهای چوبی قدیم که رنگ سبز بر روی آن پاشیده شده است کتیبه ای کاشی کاری شده به ابعاد ۳۰ در ۵۰ سانتی متر با میخ های کهنه و زنگ زده به درب متصل شده است. 

در بالای این کاشی یکپارچه ، آیه “بسم الله الرحمن الرحیم” و کمی پایین تر از آن عبارت ” ادخلوها بسلام امنین” و در وسط کاشی حدیث “انا مدینه العلم و علی بابها” نوشته شده است و در اطراف آن طرح هایی اسلیمی ، گل ، بوته و ختایی اجرا شده است.
ازاره طوسی رنگ در دو طرف درب مسجد شیخ عبدالنبی نوری به ارتفاع تقریبی یک متر تا پایین کاشی کاری ها پوشانده شده است . پس از ورود به صحن مسجد شیخ عبدالنبی نوری حوضی به وسعت بیست و پنج متر با کاشی های آبی رنگ در وسط صحن و در مقابل درب ورودی قرار دارد که پیرامون آن با گلدانهای زیبای شمعدانی مزین شده است. 

در روبرو و در انتهای صحن مسجد شیخ عبدالنبی نوری دو ستون سنگی سفید که حجاری شده است خودنمایی می کند.این دو ستون ، بعد از سرستون ها یا قوس تیز های به هم می رسند .
حیاط بوسیله ایرانیت پوشیده شده است. نمای اصلی حیاط در گذشته کاشی کاری بوده که هم اکنون در زیر لایه ای از سیمان پنهان شده است. در ضلع شمالی حیاط سه دهنه ارسی زیبا نیز قرار دارد. 

نکته دوم: محراب مسجد شیخ عبدالنبی نوری کاملا جدا از شبستان و در ضلع جنوبی حیاط ساخته شده است. محراب به صورت شمسه شش پر که با دو پاباریک تا ارتفاع یک متری پایین آمده تزئین شده است.
سقف شبستان ها از داخل گنبدی است این نیم گنبد از بالا با نیمه شمسه هشت پر و چهار پاباریک لاجوردی رنگ تا ارتفاع دو پنجاه سانتی پایین آمده ، شبستان دارای یک قسمت شاه نشین است که مختصری کاشی کاری شده و زنانه و مردانه آن بوسیله برزنت جدا شده است.می گویند تا سال ۱۳۸۰ منبری چوبی در شبستان مسجد وجود داشته که در آن سالها به علت کهنگی ، منبری جدید در مسجد کار گذاشته شده است.

نکته سوم: مسجد شیخ عبدالنبی نوری فاقد مناره می باشد. البته مانند همه مساجد دارای دفتر بسیج است.

سقاخانه مسجد شیخ عبدالنبی نوری:
در بیرون مسجد شیخ عبدالنبی نوری کنار ورودی اصلی سقاخانه ای وجود دارد که حائز اهمیت است. معماری سقاخانه دارای ۳ قسمت است ؛ قسمت گنبدی شکلی که دارای فرورفتگی در دیوار است . این قسمت در گذشته کاشی کاری بوده . در قسمت بالای گنبد ، شمسه ۱۲ پر زرد رنگی دیده می شود که با ۴ پاباریک به طول ۱ متر امتداد یافته و به کف سنگی سقاخانه ختم شده است.

کف سقاخانه سنگی است . کتیبه سنگی طوسی رنگی که در درون قاب حجاری شده است.

پایین تر از این سنگ نوشته یک سنگ حجاری شده دیگری به ابعاد ۷۰ در یک متر و ۲۰ سانتی متر است که قسمت میانی آن ستاره ۵ پری به ابعاد ۷ سانتی متر در میان بیضی قرار دارد. سنگ سرخ رنگ بوده که گذر زمان آن را کم رنگ کرده است حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر از قسمت پایینی این طرح به وسیله آسفالت پوشانده شده است.

نکته چهارم: هزار متر بالاتر مشابه سنگ سرخ رنگ پایین سقاخانه را در پایه های ورودی مسجد عالی شهید مطهری (مسجد سپه سالار) می توانید با لذت فراوان مشاهده فرمائید.
با توجه به عبور قنات «حاج رضا» از زیر مسجد رطوبت شدیدی مسجد را تهدید می کرد که در سال ۱۳۸۴ نیم متر از اطراف مسجد گودبرداری شد و عایق کاری لازم صورت گرفت و چند کانال برای خروج رطوبت نیز در نظر گرفته شد.

 نکته پنجم : در ضلع شمالی مسجد (بن بست شهید کمیلی) خانه پروین اعتصامی را می توانید ببینید.